Socjologia
 
  Strona główna
  Zmiany Współczesnego Społeczeństwa
  Praca Socjalna
  Polityka Społeczna
  Zdrowie Publiczne
  Procesy Ludnościowe
  Psychologia Społeczna
  Metodyka procesu uczenia się i rozwoju
  Metodologia Nauk Społecznych
  Praktyki
  Antropologia
  Przedsiębiorczość Personalistyczna
  Etyka
  HMS
  => Podstawy
  => Socjologowie
  => inne materiały
  Filozofia
  EPP
  Dla studentów S2O
  OWI
  Język angielski- translator-
  News
  Kontakt
  Linki
  REKLAMY
Copyright 2008; Arti
All rights reserved.
Designed and produced by Arti K
Socjologowie
Georg Simmel 1858- 1918
był jednym z pierwszych niemieckich socjologów, a także filozofem, eseistą oraz teoretykiem kultury. Był twórcą poza Tönniesem socjologii formalnej. Za przedmiot socjologii Simmel uznał trwałe formy społeczne, badane niezależnie od kontekstu historyczno-psychologicznego, w jakim występują. Pojęciu społeczeństwa, które kwestionował jako realny byt przeciwstawiał proces uspołecznienia, którego badaniem miałaby zająć się socjologia. W szczególności socjolodzy według niego mieli skupić się na badaniu interakcji i ich form. Simmel był też jednym z twórców mikrosocjologii. Był współpracownikiem American Journal of Sociology, był też bardziej popularny w Stanach Zjednoczonych, niż w Europie. Tam w roku 1925 ukazała się pierwsza monografia, zawierająca teorię Simmla. Simmel był nazywany "impresjonistą”,pisał o przydatności kategorii estetycznych do opisu społeczeństwa.Rzeczywistość wg Simmla jest zmienna i kalejdoskopowa.W rozsypce jest współczesne społeczeństwo i osobowość jednostki.Wg Simmla zadania socjologii są ograniczone i ograniczony powinien być jej przedmiot.Kwestionował on możliwość uprawiania socjologii jako nauki o społeczeństwie. ˇ Georg Simmel był jednym z przedstawicieli socjologii humanistycznej. Inni reprezentanci tego nurtu to m.in. Ferdynand Tonnies oraz Max Weber.. Socjologia po przejściu przez okres absolutnego historyzmu z jednej strony nadal przyjmowała jego założenia, ale z drugiej dostrzegała też możliwość budowania wiedzy naukowej z uwzględnieniem specyfiki rzeczywistości społecznej. ˇ Dwa ujęcia rzeczywistości społecznej: 1. Społeczeństwo to zespół jednostek działających w warunkach pewnej całości, ukształtowany przez określone warunki i kształtujący je 2. Społeczeństwo to całość stosunków istniejących między jednostkami. Kształt tych stosunków często się powtarza, tworząc trwałe normy. Można powiedzieć, że społeczeństwo stanowi ogół form stosunków zachodzących między jednostkami Pierwsze z tych określeń zakreśla ramy działania wszystkich nauk społecznych. Przedmiotem zainteresowania socjologii jest natomiast ujęcie drugie, czyli badanie form stosunków między jednostkami. ˇ Fakty społeczne (czyli zachodzące w rzeczywistości społecznej) składają się z dwóch elementów: a) treść – to co dzieje się w danym momencie i ma charakter niepowtarzalny, jednostkowy b) forma – pewien trwały wzór, coś co popycha ludzi do określonych zachowań, np.: panowanie, podległość, współzawodnictwo Zadaniem socjologii jest oddzielenie od siebie tych dwóch elementów. Odkrycie formy wymaga dokonania pewnych uogólnień, odejścia od konkretnych wydarzeń. Tylko w ten sposób można odkryć ogólniejszy wzór rządzący ludzkim zachowaniem. ˇ Jednostki działają ze względu na różne, indywidualne cele. Aby je realizować przyjmują pewne wzory działania. Są one do pewnego stopnia wymuszane przez społeczeństwo. Socjologia bada w jaki sposób ludzie tworzą podobne modele działania, mimo iż kierują się przy tym własnymi motywami. ˇ Socjologia Simmla to socjologia formalna, ponieważ próbuje określać wzory form istniejących w społeczeństwie. Istnieją one na wszystkich poziomach życia społecznego np.: - język - technologia - instytucje społeczne - sztuka Formy to pewne ideały, które w rzeczywistości społecznej nigdy nie pojawiają się w czystej postaci. Forma i treść mogą wzajemnie na siebie wpływać i przenikać się. ˇ Interakcjonizm jako argument przeciw psychologii: - jednostki są uwarunkowane przez procesy psychiczne - każda interakcja tworzy coś nowego, jakąś nową jakość - gdy ludzie wpływają na siebie, tworzą coś ponad jednostkowego - wszelkie interakcje mają charakter wymiany - psychologia zajmuje się badaniem interakcji, tylko w zakresie ich wpływu na jednostki ˇ Simmel wyróżnił kilka typów społecznych – są to formy zachowań przyjmowane przez jednostki - biedak - człowiek - mediator - obcy - poszukiwacz przygód - renegat Typy te mogą być realizowane w różnych sytuacjach przez jednostki o różnym statusie. ˇ Simmel ukazał zmiany jakościowe zachodzące w stosunkach społecznych w zależności od tego, jak duża jest grupa. Model idealny stanowi grupa dwuosobowa (diada). W momencie pojawienia się osoby trzeciej stosunki znacznie się komplikują, pojawiają się pojęcia mediacji, dominacji, rywalizacji itd. Rozróżnienie między grupą małą, a dużą: a) grupa mała pozwala na bezpośredni kontakt między jednostkami i zwiększa ich zaangażowanie społeczne b) grupa duża angażuje tylko część osobowości jednostek, tworzy formalne struktury, ma tendencje do tworzenia władzy ponad jednostkowej
Ferdinand Tonnies (1855 - 1936)
Dzieło: "Wspólnota i stowarzyszenie" ˇ Tonnies nawiązywał do teorii Hobbes'a" („wojna wszystkich ze wszystkimi”) ˇ Rzeczywistość społeczna to pojęcia, pewne stany abstrakcyjne, które kryją się za rzeczywistością ˇ Specyfika natury ludzkiej (człowiek posiada naturę i ona określa to, co jest specyficzne w naukach społecznych) ˇ Wizja społeczeństwa - jest to zbiór antagonistycznych jednostek; człowiek w naturalny sposób nie ma skłonności do porządku, lecz do walki, porządek społeczny jest sztucznie narzucony ˇ Tonnies stawiał sobie za cel określenie istoty więzi społecznej, oraz określenie tendencji rozwojowych w cywilizacji europejskiej ˇ Można wyróżnić trzy aspekty życia społecznego: - biologiczny - życie społeczne jest wynikiem zjawisk biologicznych, jest przez nie zdeterminowane - psychologiczny - życie społeczne jest określone przez psychikę ludzką, - socjologiczny - łączy dwa powyższe aspekty, dzięki niemu ludzie się wzajemnie uznają. Życie społeczne to akty wzajemnego uznania, które można obserwować. To, co dotyczy życia społecznego zawarte jest w jednostkach. Rzeczywistość społeczna jest stale doświadczana przez jej uczestników. ˇ Najważniejszym elementem życia społecznego wg Tonnies'a jest wola (to, że ludzie czegoś chcą). Myślenie ludzkie jest czynnikiem do realizacji woli. Wola to element tworzący społeczeństwo. Opierając się na koncepcji atomistycznej (np.: Hobbes) i koncepcji organicystycznej (np.: Comte), Tonnies wyróżnił: a) dwa rodzaje ludzkiej woli: - naturalna (organiczna) - irracjonalny element w człowieku, coś na co nie możemy poradzić, płynie z głębokich pokładów psychiki ludzkiej, - arbitralna (racjonalna) - oparta na namyśle i świadomym wyborze b) z dwóch rodzajów woli wypływają dwa rodzaje ludzkiego działania: - działanie realizujące wewnętrzną potrzebę, - działanie nastawione na osiągnięcie zewnętrznych celów. c) z dwóch rodzajów ludzkiego działania tworzymy dwa rodzaje stosunków społecznych: - Gemeinschaft (wspólnota), - Gesellschaft (stowarzyszenie, społeczeństwo). Wg Tonnies'a społeczeństwo to wymieszanie Gemeinschaft i Gesellschaft. ˇ WSPÓLNOTA - dominacja więzów pokrewieństwa, braterstwa, sąsiedztwa, - ludzie połączeni jako osobowości, - czynnikiem kontroli jest zwyczaj i tradycja, - postępowaniem jednostek kieruje wiara (religijna), - własność jest zbiorowa. ˇ STOWARZYSZENIE - więzy umowy i wymiany, więzy wyrachowania i kalkulacji, - jednostki są nosicielami określonych funkcji, które są im nadane, - czynnikiem kontroli jest sformalizowane prawo, - jednostki kierują się opinią publiczną, - podstawą funkcjonowania jest pieniądz i własność prywatna. Teoria Tonniesa miała swój aspekt ewolucjonistyczny (stopniowe przechodzenie społeczeństw od wspólnoty do stowarzyszenia) oraz typologiczny – są to dwa typy stosunków społecznych, które funkcjonują równolegle. Może istnieć przewaga jednego nad drugim. Sposoby interpretacji teorii Tonniesa (wg Szackiego): - ujęcie historiozoficzne (= ewolucjonistyczne u Tonnies'a), - ujęcie ideologiczne – Tonnies uważał dominację stowarzyszenia za zjawisko negatywne - ujęcie teoretyczne - Tonnies dostarczył dwóch kategorii, które służą do badania społeczeństw – wspólnota i stowarzyszenie to wzory wg których możemy określić jakie jest społeczeństwo.
Alexis de Toqceuville (1805 – 1859)
Dzieła: „O demokracji w Ameryce” „Dawny ustrój i rewolucja” ˇ Alexis de Tocqueville był historiografem ˇ na marginesie informacji historiograficznych w jego pracach wyłania się socjologia ˇ był postacią przełomową, jako ostatni z wymierającego typu badacza - niezależnego arystokraty, działającego dla własnej satysfakcji, zapoczątkował jednocześnie nowy typ naukowca ˇ zamierzenia badawcze Tocqueville’a były bardzo skromne – socjologia i teoria społeczna były przez niego niezamierzone Analiza demokracji w Stanach Zjednoczonych: 1. Ameryka (USA) jest specyficzna ze względu na uwarunkowania: a) historyczno – geograficzne - USA było pustym kontynentem, „tabula rasa” - Społeczeństwo odległe od wojen i ważnych elementów wypływających z zewnątrz - Społeczeństwo było tu z założenia równe, m.in. w poziomie zamożności. Ludzie którzy tam przebywali byli emigrantami, mieli „równy start” - USA odróżniało od ówczesnej Europy istnienie niewolnictwa b) kulturowe - duże społeczeństwo było względnie równe pod względem języka i religii - tendencja do unifikowania się (zacierania różnic) - podobny poziom wykształcenia (np.: niski poziom umiejętności pisania) - brak zróżnicowania prowadzi do braku tendencji rewolucyjnych - religia była purytańska, podstawę stanowiła dyscyplina i porządek moralny - z powodu braku arystokracji w USA, istniała władza państwa (prawodawstwo, wymiar sprawiedliwości), jednostki nie były w stanie przeciwstawić się państwu 2. Opisując społeczeństwo USA Tocqueville zauważył: a) miało ono charakter przejściowy pomiędzy arystokracją a demokracją b) model demokracji w USA: - zmiana znaczenia życia rodzinnego, podstawą stają się uczucia, a nie stan posiadania jak w Europie - wolny sposób rozmowy, nieskrępowany statusem i konwenansami - stosunek pracodawcy i pracownika dotyczył tylko części osobowości tego ostatniego, a nie całości - rozszerzenie współczucia wobec innych członków społeczeństwa (niezdeterminowane statusem czy klasą jak w ówczesnej Europie) - szerzący się komercjalizm ingerujący we wszystkie dziedziny życia (wszystko można kupić) - życie w USA to ciągły biznes - wartość ma tylko to co materialne, zanik tzw. „prawd wiecznych” - sposób sprawowania władzy: decentralizacja: istnienie systemu federalnego, poszczególne stany potrafiły właściwie wymierzyć interes grupowy i partykularny; Tocqueville nie potrafił określić czy przeważają tendencje do decentralizacji, czy wręcz odwrotnie – do scentralizowania państwa - niezależność sądownictwa (na straży praw) - wolność słowa i gromadzeń - rozdział kościoła od państwa ˇ Teoria społeczna A. Tocqueville’a: 1. Pierwsze wzory pojęć socjologicznych stworzone zostały nieświadomie 2. Metoda badawcza a) Tocqueville wzorował się na Monteskiuszu - przejął od niego: - determinizm (fatalizm społeczny – przekonanie, że pewne rzeczy muszą się zdarzyć) - klasyfikacje społeczne wg form ustrojowych b) wzorował się na G. Guvier (paleontolog) - na wzór badań paleontologicznych wierzył, że społeczeństwo stanowi zwarty, powiązany wzajemnie organizm, a żaden jego element nie jest przypadkowy 3. Cechy teorii społecznej Tocqueville’a: - w każdym społeczeństwie istnieją tendencje - w każdym społeczeństwie ciągle przebiegają procesy społeczne - procesy społeczne są nieuchronne, nie można im zapobiec 4. Społeczeństwo to zintegrowana całość złożona z: - władzy - prawa - obyczajów - myśli, uczuć - polityki gospodarczej - życia rodzinnego - sztuki - nauki 5. Podstawowe pojęcia, stworzone przez Tocqueville’a: a) Stan społeczny – obraz społeczeństwa istniejący w określonym momencie b) Typ społeczny – pojęcie abstrakcyjne, które może przejawiać się w wielu społeczeństwach - 2 podstawowe typy to demokracja i arystokracja - typ określa charakter powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami społeczeństwa - decyduje nawet o tym jak ludzie myślą c) Determinizm d) Holizm (ujęcie całości) 6. Cechy 2 podstawowych typów społecznych: 1. Demokracja a) społeczeństwo egalitarne - brak różnic w statusie prawnym - ludzie są równi pod względem możliwości b) różnice między członkami społeczeństwa uwarunkowane indywidualnie c) etos demokracji – zasady życia w niej - zanik posłuchu i autorytetu - zanik podziałów - płaszczyzna odniesienia jest uniwersalna dla wszystkich (nie zdeterminowana klasowo jak w arystokracji) - wiara w możliwości i postęp - indywidualizm jako element kultury oznacza inny typ uczuć jednostek wobec siebie (zbliżenie jednostek, złamanie barier, traktujemy wszystkich tak samo, z drugiej strony oznaczał izolację np.: w sferze materialnej, konkurencję) - istnieje sprzeczność w haśle „wolność, równość, braterstwo” – z wolności wynika indywidualizm, dążenie do autonomii prowadzące do decentralizacji, natomiast równość to sprawiedliwość i pośrednio konieczność centralizacji.
Max Weber ( 1864 - 1920 )
- niemiecki socjolog, historyk, ekonomista, prawnik, religioznawca i teoretyk polityki. Najważniejsze dzieła Webera to Etyka protestancka i duch kapitalizmu ( wyd. pol. 1994) oraz Gospodarka i społeczeństwo. Jedną z podstawowych zasług Webera jest umocowanie metodologii nauk społecznych. Weber odrzucał pozytywistyczną koncepcję nauk społecznych jako nauk przyrodniczych (której przedstawicielem był np. Auguste Comte). Weber postulował, aby nadać naukom społecznym ścisły i obiektywny charakter poprzez opracowywanie specyficznej dlań metodologii i filozofii nauki (np. koncepcja typów idealnych), opisywanie ich jak najbardziej precyzyjnym językiem (wprowadził wiele do dziś użytecznych pojęć) oraz prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę badań historyczno-porównawczych. Swoją teorię socjologiczną Weber buduje na pojęciu działania społecznego (działania jednostek). Od innych zachowań ludzkich odróżnia je to, że działający podmiot wiąże z nim subiektywny sens. Operacja rozumienia (Verstehen) jest możliwa tylko w odniesieniu do działań racjonalnych. Weber wierzył jednak, że człowiek w większości przypadków nie zachowuje się racjonalnie. Dlatego też postulował badanie ludzkich zachowań poprzez zestawianie ich z w pełni racjonalnymi i logicznie spójnymi typami idealnymi. Badacz miał wyciągać wnioski na podstawie różnic między typem idealnym, a faktycznym działaniem. W odniesieniu do działań afektywnych, opierających się na stanach uczuciowych, pomocna jest też empatia, do tradycjonalnych zaś - pamięć historyczna. Pojęcie działania racjonalnego jest kluczem do zrozumienia procesu racjonalizacji, charakterystycznego dla kultury zachodniej. Nastawienie na racjonalność jest tym, co wyróżnia etykę protestancką rozwijaną przez wywodzący się z kalwinizmu purytanizm. Weber stawia tezę, że kierunkiem rozwoju społeczeństwa zachodniego jest odchodzenie od tradycji i rozszerzenie obszarów, w których dominuje myślenie i działanie o charakterze racjonalnym. Proces ten Weber określał jako odczarowywanie świata - niszczenie świata opartego na magii. Wyrazem tych przekonań są zwłaszcza analizy Webera dotyczące biurokracji.
AUGUST COMTE (1798 – 1857)
Dzieło: „Kurs filozofii pozytywnej” ˇ Comte był jednym z głównych przedstawicieli pozytywizmu ˇ Comte stworzył termin „socjologia”, dlatego nazywa się go ojcem socjologii ˇ Wprowadził pojęcie metoda pozytywna – jako sposób patrzenia na świat, aby go poznawać i nad nim panować, by go zmieniać, budować wg swego uznania w sposób możliwie najlepszy ˇ W jego obrazie rzeczywistości społecznej można dostrzec pozytywistyczną wizję „wojny wszystkich ze wszystkimi” ˇ Wzory naturalistyczne powinny być podstawą do budowania naukowej socjologii; ˇ Źródła zdobywania wiedzy przez badacza socjologa: Przy zdobywaniu wiedzy należy wykorzystać doświadczenia nauk przyrodniczych (wzory naturalistyczne): - obserwacja – oparta na minimalnej wstępnej teorii (inaczej nie miałaby żadnego sensu) - eksperyment – zdobywanie wiedzy, aby zastąpić ją wiedzą eksperymentalną - porównanie – wg metody historycznej, porównywanie danych z różnych okresów historycznych, porównywanie różnych faz ˇ Comte stworzył swoją ewolucjonistyczną wersję rozwoju społecznego. Ponieważ wywodził socjologię z biologii, jego teoria ewolucji była oparta na ontogenezie. Trzy fazy rozwoju człowieka (dzieciństwo, dojrzałość, dorosłość) przeniósł on na fazy rozwoju społecznego: a) faza teologiczna (dzieciństwo) - oparta na wojsku, b) faza metafizyczna (dojrzewanie) - dominują tu abstrakcyjne pojęcia, abstrakcyjne siły, otwiera ona możliwość spekulacji myślowej, c) faza naukowa (dorosłość) - najważniejsza jest wiedza o rzeczywistości materialnej i zdobycie możliwości władania tą rzeczywistością; wiodącymi osobami w tej fazie są zarządcy przemysłowi, a władzę sprawują naukowi moraliści. ˇ Klasyfikacja nauk wg Comte’a; od ogólnych do szczegółowych - ogólne – najmniejsze zastosowanie praktyczne, proste (np.: matematyka) - szczegółowe – największe zastosowanie praktyczne, złożone (np.: biologia, socjologia) ˇ Comte twierdził, że w społeczeństwie istnieje harmonia, którą zakłócają przypadki patologiczne. ˇ Wg Comte’a podstawową jednostką w rzeczywistości społecznej jest rodzina – w niej dokonuje się przekazywanie wzorców społecznych. ˇ Różnice między socjologią, a biologią - - język - wyróżnia społeczeństwo jako pewną całość funkcjonującą w określonej strukturze; dzięki niemu ma miejsce akumulacja kulturowa i możliwy jest consensus - religia – dostarcza pozytywnego wzoru zachowań, bez niej nie byłoby porządku społecznego; dla Comte’a stanowi ona jednoczącą wizję świata. - podział pracy – wynika z porządku społecznego opartego na religii, jednostki poprzez pracę realizują się i nabywają indywidualnych uzdolnienień ˇ Doktryna normatywna (wynikająca z religii nauki – tzn. jak należy postępować) - przedstawiciele nauki najlepiej wiedzą jak należy kierować społeczeństwem, by wykorzystać jego możliwości - społeczeństwem będą rządzić inżynierowie społeczni, opierając się na nauce ˇ Pozytywistyczny wzór uprawiania socjologii (wg Szackiego): - Antykrytycyzm tj. budowanie idealnej wizji społeczeństwa, krytyka poprzez to „jak powinno być” - Fenomenalizm - najważniejsze jest to co doświadczamy tzn. fenomen – zjawisko; doświadczenie stoi przed koncepcją - Przyrodoznawstwo - nauki przyrodnicze mają być wzorem dla socjologii - Badanie faktów społecznych jako rzeczy, wiara, że badacz jest niezależny od rzeczywistości - Antynormatywizm - nie ocenianie społeczeństwa ze względu na jakieś wartości, nie moralizowanie - Inżynieria społeczna - badania powinny prowadzić do możliwości dokonywania zmian społecznych.
SZKOŁA CHICAGOWSKA
ˇ Socjologia początku XX wieku (lata 30 i 40) była socjologią opisową: - programowe odejście od teorii badań społecznych Badania trzeba skoncentrować na społecznościach lokalnych jako reprezentantach całego społeczeństwa. Społeczność lokalna jest wyróżniana przez terytorium. Jest to bardzo ważny element życia społecznego, mikrokosmos w którym odbija się reszta społeczeństwa. Badając jedną społeczność lokalną można odkryć pewne formy i prawidłowości, które występują w każdej innej społeczności. Techniki badań (zaczerpnięte z antropologii kulturowej i etnologii): - obserwacja uczestnicząca - wywiady kierowane (rozmowa bezpośrednio nakierowana na pewien cel) - unikano technik statystycznych (nie odkrywają one bowiem wzorów kultury) ˇ Założenia socjologii opisowej (orientacje): 1. Typologiczna – szukano pewnych typów, które mogłyby opisywać zastana rzeczywistość np. miasto, wieś, wspólnota, stowarzyszenie, grupa pierwotna i wtórna 2. Ekologiczna – społeczność ujmowana na tle środowiska przyrodniczego. Zakłada się tu wpływ przyrody na życie społeczne i bada ten związek 3. Strukturalno – formalna – badanie rzeczywistości społecznej jako całości, systemu, który jest ściśle wewnątrz siebie powiązany. Wszystkie elementy mają pośrednio lub bezpośrednio wpływ na siebie. ˇ Szkoła chicagowska 1892 rok – założenie wydziału socjologii i antropologii – są to pierwsze podstawy instytucjonalne badań socjologii opisowej W Chicago w tym okresie miała miejsce bardzo szybka urbanizacja, wzrost przestępczości i przyrost miejskiego proletariatu.. Na tym terenie działała grupa terenowych badaczy, której przewodził Robert Park. Park i Burges są autorami „Wprowadzenie do nauki socjologii” oraz artykułu „Miasto – uwagi na temat badań zachowania ludzkiego w mieście” Rozróżnienie 2 rodzajów badań: a) social surwey – czysty opis tego co istnieje b) sociological surwey – związane z socjologią i ważne dla niej badania, które prowadzą do okrywania praw socjologicznych Programowo badacze tej szkoły zakładali badanie procesów urbanizacji, które wywołują zanik więzi. Głównym pytaniem przez nich stawianym było: jak w warunkach miejskich można uzyskać ład społeczny taki, jaki istniał zanim pojawiło się życie wielkomiejskie (czyli taki jaki Toennies opisywał w swojej „wspólnocie”). W grupie społecznej wyróżniano 2 aspekty: a) Comunity czyli wspólnota, zbiorowość oparta na wspólnym terytorium. Jest to twór społeczny w którym rządzi teoria ewolucji – jej wyznacznikiem jest terytorium, wyznaczające życie grupy. Współpraca ma tu charakter przejściowy i żywiołowy. Mamy tu do czynienia z jednostkami nastawionymi egoistycznie, między którymi rządzą prawa dżungli. Ten aspekt biologiczny nigdy nie występuje w czystej postaci. b) Society czyli społeczność – jednostki współpracują świadomie, są solidarne, potrafią dążyć do wspólnego celu. Zbiorowość terytorialna składa się z osób. Osoba to jednostka posiadająca swój status powiązany z normami, posiada „miejsce moralne” Ważne są postawy jednostek, które w aspekcie kulturowym stanowią empiryczny przejaw osoby. Ważna jest tu rola społeczna, jaka jednostka przyjmuje. Procesy elementarne – to dzięki nim odbywa się ewolucja od comunity do society: 1. Konkurencja – występuje na poziomie zbiorowości terytorialnych, ma miejsce w środowiskach ludzkich i zwierzęcych 2. Konflikt – forma przejawiania się konkurencji – element świadomości 3. Akomodacja – przystosowanie do sytuacji konfliktu 4. Asymilacja ˇ Podejście ekologiczne 1. Skupiska ludzkie są określone według jakiegoś wzoru przestrzennego – jest on podyktowany przez środowisko przyrodnicze 2. Terytorialnie wyróżnione strefy posiadają specyficzne wskaźniki np.: religię, mentalność, obyczaje, język, poziom dochodu, zawód itp. 3. Rzeczywistość społeczna jest dynamiczna, wiąże się ze zmianą terytorialną 4. Przedstawiciele tej szkoły przedstawiali wyniki swoich badań w sposób graficzny Procesy w ramach których należy opisywać społeczności lokalne: - centralizacja - sukcesja - koncentracja - inwazja
George Herbert Mead (1863 – 1931)
Dzieło: „Umysł, osobowość, społeczeństwo” (wydane dopiero po śmierci) ˇ Najbardziej wpływowy przedstawiciel amerykańskiego pragmatyzmu. ˇ Mead był początkowo psychologiem i na tym właśnie opierał swoje badania. Jego podstawową wizję społeczeństwa można by określić jako behawioryzm społeczny. Ma on 3 podstawowe założenia: a) Cała rzeczywistość jest jednorodna b) Pierwotnym zjawiskiem w sferze nauk społecznych jest stosunek społeczny (relacja społeczna) – jest on niczym nie uwarunkowany c) Model interakcji – różnica między pierwotnym modelem typu „bodziec – reakcja”, a modelem Meada polega na tym, że człowiek jest świadomym aktorem interakcji, a więc może dokonywać selekcji bodźców, ich interpretacji oraz sam szuka określonych bodźców. Trudno jest przewidzieć jak przebiegną te procesy. Ogólnie rzecz biorąc różnica między modelami polega na aktywności jednostki w procesie interakcji. Zadanie socjologa polega na określeniu i zbadaniu aktywności podmiotu ludzkiego w procesie interakcji. Podstawowym elementem każdej interakcji jest gest elementarny, czyli ta reakcja na bodziec, która jest spontaniczna, nieświadoma, nie wyrachowana. To co różni ludzi od zwierząt to drugi poziom interakcji czyli symbole znaczące. Wiążą się one z intencjami do podjęcia interakcji. Bodziec pozostaje tu na dalszym planie. Symbole znaczące były efektem ewolucji gestów – powstają kiedy pojawia się świadomość istnienia jakiegoś gestu. Socjologowie badają przede wszystkim symbole znaczące. Z symboli znaczących powstaje język rozumiany jako system znaczeń uformowanych i utrwalonych przez jednostki. Najwyższym etapem ewolucji człowieka jest myślenie abstrakcyjne. Mead definiował je jako gesty oderwane od rzeczywistej sytuacji. ˇ Na tych założeniach Mead oparł koncepcję osobowości społecznej. Osobowość ma genezę społeczną – człowiek jest jaki jest ze względu na interakcje. Etapy tworzenia osobowości: a) dialog wewnętrzny b) dialog zewnętrzny c) osobowość W trakcie interakcji jednostka funkcjonuje na różnych poziomach. Obserwuje ona pozostałych członków interakcji oraz samego siebie. Każdą interakcję można określić jako pewnego rodzaju grę – jednostka musi odnaleźć siebie jako część pewnej całości. Wg Meada każda interakcja jest większą całością, w której jednostki muszą rozpoznać się jako jej część. Interakcje społeczne w przeciwieństwie do prawdziwych gier nie mają zapisanych reguł, tworzone są ad hoc (na potrzeby sytuacji). Jednostki indywidualnie tworzą reguły i interpretacje. Rola społeczna to rozpoznanie swojego miejsca w interakcji. Osobowość człowieka to suma wszystkich ról społecznych jakie jednostka zna. W dużej mierze rozpoznanie roli zależy od innych ludzi. Człowiek z natury jest istota refleksyjną, a zatem analizuje to co postrzega. W umysłach jednostek ludzkich z sumy innych postrzeganych jednostek powstaje tzw. „uogólniony inny”. Osobowość rozbija się na 2 części (nazwane z jęz. angielskiego): - Me – suma wyobrażeń na temat siebie, w odniesieniu do innych osób (ja obserwowany od zewnątrz) - I – to jaka jednostka jest niezależnie od sytuacji. Jest to część o tyle świadoma, o ile jednostka potrafi odróżnić siebie od społeczeństwa. Pierwotne jest Me, a z niego powstaje I jako pierwiastek indywidualny. ˇ Instytucje społeczne zdaniem Meada to pewne utrwalone formy komunikowania się. Mead wprawdzie podkreślał zmienność i niestałość życia społecznego, ale pewne trwałe formy jednak istnieją. ˇ Społeczeństwo istnieje wszędzie tam, gdzie istnieje grupa społeczna. Różnica między małą grupą społeczną, a np. narodem polega wyłącznie na stopniu skomplikowania układów. 3 poziomy kontroli w skali makro: a) kontrola jednostki nad swym postępowaniem b) kontrola społeczeństwa nad swoim rozwojem c) kontrola społeczeństwa nad światem przyrody ˇ Cechy ujęcia rzeczywistości społecznej wg Meada: - ujęcie humanistyczne – wszystkie zjawiska widzimy jako efekty działania świadomości - ujęcie interakcjonistyczne – interakcje jako podstawowe pojęcie analizy zjawisk społecznych - ujęcie indeterministyczne – jednostki posiadają dużą autonomię i są zdolne do twórczości ˇ Kontynuatorzy koncepcji Meada Nurt interakcjonizmu symbolicznego (zainicjowany koncepcją Meada) - H.Blumer - E.Goffmann Nurt socjologii wiedzy – Mead przyjmował, że myślenie ludzkie i struktury społeczne, to 2 elementy, które wzajemnie na siebie oddziałują.
Emile Durkheim (1858 – 1917)
Dzieła:
Społeczny podział pracy, Reguły metody socjologicznej Samobójstwo” (1897) Natura ludzka jest złożona z dwóch przeciwstawnych elementów: - element biologiczny, zmysłowy, egoistyczny; jednostkowość - elementy kulturowe, duchowość, altruizm, działania pro społeczne ˇ Biologizm – człowiek jest istotą biologiczną, ale też społeczną (Freud), zawiera w sobie element ziemski (biologiczny) i nadprzyrodzony ˇ Życie społeczne prowadzi tylko człowiek. Jest ono tym co ogranicza „istotę” biologiczną - człowiek „żyje” podwójnie – jako „ja” oraz jako członek pewnej grupy. Rzeczywistość społeczna ogranicza egoizm jednostek ˇ Życie społeczne łączy się z religią – oba te elementy pojawiają się razem i wzajemnie warunkują. Przekonania religijne są potrzebne, aby istnieć w społeczeństwie; elementy religii wyznaczają zasady życia w społeczeństwie Religia to zestaw podstawowych przekonań – posiadają je wszystkie społeczeństwa; jest podstawą człowieczeństwa i życia społecznego w jakiejkolwiek sferze; jest źródłem dla wszelkiej ludzkiej wiedzy – najpierw pojawiła się religia, a później wiedza o świecie ˇ Durkheim zapoczątkował funkcjonowanie socjologii wiedzy. Wg niego życie społeczne uzależnione jest od wiedzy; podstawowym wyznacznikiem ludzkiej wiedzy jest religia – zasady religijne dają jednostce motywację do życia społecznego, nadają mu kształt. ˇ Przedstawienia zbiorowe – człowiek posiada pewne wyobrażenia i wspólnie z innymi je tworzy. To co człowiek myśli jest tworzone społecznie – elementy czasu, przestrzeni itp. Specyfika społeczna wyznacza sposób myślenia ˇ Realizm socjologiczny – rzeczywistość społeczna jest to rzeczywistość samoistna, odrębna, „sui generis” czyli „samo przez się”, kieruje się odrębnymi prawami. Nie może być rzeczywistością psychiczną; jest nadrzędna w stosunku do innych dziedzin, określa zasady innych aspektów życia ˇ Socjologizm – stanowisko, sposób patrzenia na rzeczywistość – rzeczywistość społeczna jest najważniejsza, istnieje w umysłach jednostek, ale nie może być indywidualnie zmieniana 1. Człowiek zastaje rzeczywistość społeczną i musi się do niej dostosować 2 Sens ludzkich działań jest zdominowany przez świadomość zbiorową (całość, której każda jednostka posiada część) 2. Psychologia tłumu – metoda badań 3. Argument heurystyczny, metodologiczny (naprowadzający) – pozwala odnaleźć coś nowego w rzeczywistości ˇ Badanie faktów społecznych: - badać należy na wzór badań naturalistycznych (traktować fakty społeczne jak rzeczy) - wyzbycie się wszelkiej przemocy i uprzedzeń - zjawiska badane z punktu widzenia funkcji jaką pełnią - wyzbycie się wszelkich emocji i uprzedzeń dotyczących badanego zjawiska - fakty – zewnętrzne wobec przedmiotu badającego, badacz nie uczestniczy fizycznie w tych obszarach rzeczywistości społecznej - badania oparte na przekonaniu, że rzeczywistość społeczna nie może być porównywalna do innych rzeczywistości. ˇ Ujęcie socjologii jako instytucji społecznej Instytucja społeczna jest u Durkheima pojęciem szerokim – instytucją jest każdy powszechnie ustalony wzór zachowania się lub myślenia, który był przejmowany przez jednostkę jako własny (np.: wszelkie elementy kultury, filozofii, religii, również instytucje kościelne, rodzina) Działanie instytucji społecznych jest podstawą życia społecznego – są one jego „kręgosłupem” Funkcje instytucji: - tworzą sposoby postrzegania rzeczywistości - integrują społeczeństwo - regulują zachowania jednostek – wszystkie instytucje tworzą całościowy system dozwolonych zachowań jednostek ˇ Religia to wzór wszystkich instytucji społecznych: - Religia Inicjuje jednostkę do życia w społeczeństwie; wyznacza kręgi społeczne, w których uczestniczy człowiek. W miarę dorastania jednostka przechodzi przez kolejne etapy wchodzenia we wspólnotę religijną. Religia wciąga jednostkę do życia zbiorowego (np.: przyjęcie sakramentów w chrześcijaństwie) - Religia daje podstawowe umiejętności niezbędne do życia w społeczeństwie - Sprzyja zespalaniu zbiorowości, integruje, tworzy codzienne czynności, obrzędy, rytuały (każda religia wymaga brania udziału w obrzędach) - Kultywowanie tradycji - religia zachowuje pewne elementy kultury dla następnych pokoleń - Religia daje jednostce rady, jak powinno się postępować - Wspólna religia wzmacnia więzi jednostki z grupą - Religia wspiera psychicznie w trudnych chwilach, ma odpowiedź na to skąd bierze się cierpienie itd. Inne instytucje możemy oceniać pod kątem tego czy spełniają wyżej wymienione funkcje. ˇ Dzięki systemowi instytucji społecznych każda jednostka ma swoje miejsce w społeczeństwie ˇ Funkcja regulacyjna związana z systemem instytucji oraz norm społecznych nie zawsze działa tak samo skutecznie – zależy to od społeczeństwa (np.: Niemcy hitlerowskie – silna regulacja) ˇ Anomia społeczna to określenie słabej regulacji ˇ Durkheim jest autorem pracy na temat samobójstw, opartej na dokładnych badaniach empirycznych: - analiza doktryny religii katolickiej – jest bardziej restryktywna, bardziej oddziałuje , utrzymuje jednostkę w silniejszych więzach niż religia protestancka - religia protestancka – bardziej anomiczna, stąd stopa samobójstw jest w niej większa - stopa samobójstw jest niższa w społeczeństwach biednych niż bogatych; w pierwszych cele jakie stawia jednostka przed sobą są węższe; wraz z bogactwem zwiększa się ilość stylów życia, większa różnorodność - wzrost stopy samobójstw jest uwarunkowany anomią społeczną Kategorie samobójstw: a) egoistyczne – wynikające z indywidualnych pobudek b) altruistyczne – wynikają z nadmiaru kontroli społecznej np. kamikaze c) anomiczne – wynikają z braku kontroli, z rozkładu w sytuacji wyobrażeń zbiorowych - wojny i rewolucje - rozwój kulturowy społeczeństwa ˇ Zagadnienie więzi społecznej Istnieją 2 rodzaje praw: a) karne, które powoduje pewne sankcje b) kooperacyjne – przywraca stan sprzed naruszenia prawa Temu podziałowi odpowiadają 2 typy więzi społecznej: (więź to solidarność, coś co łączy, spaja): a) mechaniczna – opiera się na podobieństwie (jednostki zjednoczone, bo podobne do siebie) b) organiczna – oparta na specjalizacji; jednostki są zjednoczone przez to, że są komplementarne –ludzie uzupełniają się nawzajem Każdy z tych typów ma charakter idealny – w rzeczywistości społecznej nie istnieją one pojedynczo, ale są wymieszane. Więzi mają charakter ewolucjonistyczny – we wcześniejszych etapach rozwoju społecznego przeważała solidarność mechaniczna ˇ Metodologia – jak analizować zjawiska społeczne Dwie perspektywy: a) funkcjonalna – odnosi się do funkcji jaką spełniają zjawiska dla danego społeczeństwa b) historyczna – jakie są przyczyny właśnie tego zjawiska społecznego Obie te perspektywy dopełniają się. Każde zjawisko społeczne należy zawsze ujmować na tle kontekstu społecznego, w którym ono nastąpiło . ˇ Następcy i kontynuatorzy Durkheima Halbwasch – „Społeczne ramy pamięci” Mausse i Brown, następnie Parsons – twórca antropologiczno-kulturowego funkcjonalizmu „Elementarne formy życia religijnego”
Talcott Parsons (1902-1979)
Jego najważniejsze prace: Struktura działania społecznego (1937), Szkice z teorii socjologicznej (1949, wyd. pol. 1972), System społeczny (1951), Struktura społeczna a osobowość (1955, wyd. pol. 1969 Pod wpływem prac Bronisława Malinowskiego został zwolennikiem funkcjonalizmu w socjologii, zmierzającego do ustalenia faktów i wyjaśnienia funkcji, jaką spełniają one w systemie wzajemnych relacji w społeczeństwie. Parsons uważał ze system społeczny musi realizować cztery podstawowe funkcje definiuje je AGIL czyli: adaptacja, osiąganie celów, integracja, system podtrzymywania wzorów i napięć.
 
   
Reklama  
  Allegro - największe aukcje internetowe, najniższe ceny! Kup i sprzedaj!  
Reklama  
 
Regionalny serwis internetowy Radia Weekend
 
Reklama  
   
Ta strona internetowa została utworzona bezpłatnie pod adresem Stronygratis.pl. Czy chcesz też mieć własną stronę internetową?
Darmowa rejestracja