| Słownik EFS
Materiał zaliczeniowy z przedmiotu
EDUKACJA POPRZEZ PROJEKTY
Audyt– ogół działań, poprzez które uzyskuje się niezależną ocenę funkcjonowania instytucji, legalności, gospodarności, celowości, rzetelności. Audyt jest zazwyczaj wykonywany przez odrębną komórkę, podporządkowaną bezpośrednio kierownikowi instytucji (audyt wewnętrzny) lub przez podmiot zewnętrzny (audyt zewnętrzny).
Beneficjent (Beneficiary) – zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o Narodowym Planie Rozwoju (Dz.U. Nr 116, poz. 1206) to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, korzystająca z publicznych środków wspólnotowych i publicznych środków krajowych na podstawie umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji, podjętej odpowiednio przez właściwego ministra, jeśli pełni funkcję instytucji zarządzającej albo instytucji pośredniczącej, albo przez wojewodę, jeśli pełni funkcję instytucji pośredniczącej.
Beneficjent końcowy (Final beneficiary) – instytucja lub firma publiczna i prywatna odpowiedzialna za zlecanie operacji. W przypadku programów pomocy (stosownie do art. 87 Traktatu i w przypadku pomocy przyznanej przez instytucje wyznaczone przez państwa członkowskie) beneficjentami końcowymi są instytucje, które przyznają pomoc. Występują dwa rodzaje beneficjentów końcowych: instytucje wdrażające i ostateczni odbiorcy pomocy.
Beneficjent ostateczny (Ultimate beneficiary) – osoba, instytucja lub środowisko (grupa społeczna) bezpośrednio korzystająca z wdrażanej pomocy.
Budżet Unii Europejskiej – plan dochodów i wydatków Unii Europejskiej sporządzany na okresy roczne, a także na okresy programowania. Na dochody budżetu UE (tzw. środki własne UE) składają się: tradycyjne środki własne (tj. opłaty rolne oraz cła), środek własny obliczony na podstawie VAT oraz środek własny obliczony na bazie dochodu narodowego brutto (DNB).
Cel horyzontalny (Horizontal objective) – cel horyzontalny jest wyznaczony
dla wszystkich projektów realizowanych w ramach jednego programu operacyjnego.
Cel operacyjny (Operational objective) – precyzyjnie oszacowany cel w konkretnym obszarze działań, który służy osiągnięciu celu szczegółowego. Cel ten jest przedstawiany w przeliczeniu na produkt; cel służący realizacji celów pośrednich, formułowanych dla określenia zadań realizowanych na szczeblu wykonawczym.
Cel pośredni – cel służący osiągnięciu celu generalnego, wyznaczony dla obszarów priorytetowych.
Cel strategiczny (Strategic objective) – cel określony w szerszej perspektywie sektorowej, regionalnej lub krajowej, do której ma się przyczynić realizacja projektu. Cele strategiczne są przedstawione w przeliczeniu na oddziaływanie (np. spadek stopy bezrobocia w grupie długotrwale bezrobotnych).
Cele (Objectives) – określenie w fazie wstępnej przygotowania projektu, planowanych efektów, jakie ma przynieść dane działanie o charakterze publicznym.
Cele polityki strukturalnej UE (EU structural policy objectives) – cele służące osiągnięciu spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej. Liczba i definicja celów polityki strukturalnej ulegają zmianom w kolejnych okresach budżetowych. Celem Wspólnoty na lata 2000-2006 jest wzrost spójności społeczno-gospodarczej
w odniesieniu do obecnej sytuacji. Główny cel Wspólnoty realizowany jest przez trzy cele priorytetowe:
Celem 1. jest promowanie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionów opóźnionych w rozwoju;
Celem 2. jest wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów stojących
w obliczu problemów strukturalnych;
Celem 3. jest wspieranie adaptacji i modernizacji polityk i systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia.
Dyrektywy (Directives) – forma aktów prawnych Wspólnoty. Jest prawnie wiążąca, jeśli chodzi o realizację celu i terminu działania, pozostawia jednak adresatom swobodę wyboru środków i metod jej wdrożenia w narodowe systemy prawne.
Działanie (Measure) – instrument pomocy wdrażający priorytet operacyjny
w ramach programu operacyjnego, o odrębnym przeznaczeniu i zasadach realizacji; grupa projektów realizujących ten sam cel w ramach priorytetu programu operacyjnego.
EQUAL – jedna z Inicjatyw Wspólnotowych, w ramach której wsparcie kierowane jest dla projektów mających na celu współpracę transnarodową służącą promowaniu nowych sposobów zwalczania wszelkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy. Inicjatywa ta finansowana jest z Europejskiego Funduszu Społecznego (Communication from the Commission to the Member States of 14.04.2000 establishing the guidelines for the Community initiative EQUAL concerning transnational cooperation to promote new means of combating discrimination and inequalities in connection with the labour market [C(2000)853 – Official Journal C 127 of 05.05.2000] oraz Communication from the Commission to the Council,
the European Parliament, the European Economic and Social Committee and
the Committee of the Regions establishing the guidelines for the second round of the Community Initiative EQUAL concerning transnational co-operation to promote new means of combating all forms of discrimination and inequalities in connection with the labour market- "Free movement of good ideas").
Europejska Strategia Zatrudnienia (European Employment Strategy – EES) – (Communication from the Commission – Strengthening the implementation of the European Employment Strategy, 7.4.2004, COM(2004) 239 final) wspólna strategia zatrudnienia, w ramach której państwa członkowskie UE przyczyniają się swoimi politykami zatrudnienia do osiągnięcia wspólnych celów, którymi są obecnie:
(1) pełne zatrudnienie,
(2) poprawa jakości i produktywności pracy,
(3) wzmocnienie spójności społecznej i integracji.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej EFOiGR (European Agriculture Guidance and Guarantee Fund EAGGF) – fundusz odpowiedzialny za finansowanie działań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (sekcja gwarancji) oraz zajmujący się, jako Fundusz strukturalny, transformacją struktury rolnictwa oraz rozwojem obszarów wiejskich (sekcja orientacji). Fundusz realizuje między innymi następujące zadania:
· wzmocnienie i reorganizację struktur rolnictwa i leśnictwa,
· zapewnienie konwersji kierunków produkcji rolnej i promowanie pozarolniczej działalności gospodarczej w obszarach wiejskich,
· pomoc w osiągnięciu akceptowanego społecznie poziomu życia rolników,
w tym bezpośrednie wsparcie finansowe,
· pobudzenie świadomości społeczności żyjących na obszarach wiejskich w celu chronienia środowiska przyrodniczego, zachowania walorów krajobrazu etc.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR (European Regional Development Fund ERDF) – fundusz wchodzący w skład Funduszy strukturalnych, którego zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionów należących do Unii Europejskiej. Współfinansuje on realizację Celów 1. i 2. Polityki strukturalnej Unii Europejskiej. W szczególności fundusz ten udziela wsparcia inwestycjom produkcyjnym, rozwojowi infrastruktury, lokalnym inicjatywom rozwojowym oraz małym i średnim przedsiębiorstwom (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 lipca 2004 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego).
Europejski Fundusz Społeczny – EFS (European Social Fund – ESF) – jeden
z Funduszy strukturalnych, który służy osiągnięciu spójności gospodarczej
i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia w Unii Europejskiej poprzez finansowanie działań w ramach pięciu obszarów wsparcia:
1. aktywna polityka rynku pracy,
2. przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego,
3. kształcenie ustawiczne,
4. adaptacyjność i rozwój przedsiębiorczości,
5. wyrównywanie szans kobiet na rynku pracy.
Ewaluacja (Evaluation) – ocena/oszacowanie jakości (stopnia) realizacji programu (tzn. jego faktycznych rezultatów) w stosunku do wcześniejszych założeń (tzn. oczekiwanych efektów). W przeciwieństwie do monitorowania lub kontroli ewaluacja odnosi się do efektów długoterminowych (oddziaływania). Zasadniczym celem ewaluacji jest stałe ulepszanie skuteczności i efektywności programów realizowanych przez władze publiczne. Przeprowadzana jest w celu osiągnięcia pozytywnych efektów społecznych i gospodarczych związanych bezpośrednio
z danym programem oraz zwiększania przejrzystości i promowania działań podejmowanych przez władze publiczne. Ewaluacja jest wykonywana jako: ewaluacja wstępna, ewaluacja w połowie okresu realizacji oraz ewaluacja końcowa.
Ewaluacja/Ocena całościowa (globalna) (Overall (global) evaluation) – podstawowe narzędzie stosowane w polityce strukturalnej Unii Europejskiej. Przedmiotem ewaluacji globalnej jest cały program operacyjny realizowany z udziałem wkładu finansowego Wspólnoty. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju rozszerza stosowanie tego narzędzia także w stosunku do programów operacyjnych finansowanych wyłącznie z publicznych środków krajowych.
Ewaluacja końcowa/ocena pełna (Ex-post evaluation) – ewaluacja dokonywana
po zakończeniu realizowanego programu operacyjnego, której głównym celem jest określenie jego długotrwałych efektów, w tym wielkości zaangażowanych środków, skuteczności i efektywności pomocy. Głównym celem ewaluacji końcowej jest przede wszystkim dostarczenie informacji na temat długotrwałych efektów, powstałych
w wyniku wdrażania danego programu, wraz ze sformułowaniem wniosków dotyczących kierunku polityki strukturalnej. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o Narodowym Planie Rozwoju rozszerza stosowanie tego narzędzia także
w stosunku do programów operacyjnych finansowanych wyłącznie z publicznych środków krajowych.
Ewaluacja/ocena w połowie okresu realizacji (Mid-term evaluation) – ewaluacja dokonywana w trakcie realizowania programu. Jej celem jest oszacowanie stopnia osiągnięcia zakładanych celów w świetle wcześniej przeprowadzonej ewaluacji wstępnej, zwłaszcza pod względem dostarczonych produktów i osiągniętych rezultatów oraz określenie trafności zamierzeń w stosunku do aktualnych trendów społeczno-gospodarczych. Wyniki ewaluacji okresowej służą ewentualnym modyfikacjom dokumentów programowych. Dostarczone za jej sprawą informacje powinny być wykorzystane przy przygotowaniu programu w następnym okresie programowania. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju rozszerza stosowanie tego narzędzia także w stosunku do programów operacyjnych finansowanych wyłącznie z publicznych środków krajowych.
Ewaluacja wstępna/Ocena szacunkowa (Ex-ante evaluation) – ewaluacja przeprowadzana przed rozpoczęciem realizacji programu operacyjnego. Jej podstawowym zadaniem jest zweryfikowanie długoterminowych efektów wsparcia, zawartych w przygotowanych dokumentach programowych. Zasadniczym celem ewaluacji wstępnej jest zwiększenie jakości dokumentów programowych poprzez udział w procesie programowania podmiotu niezależnego od instytucji programującej. Ewaluacja wstępna ma zapewnić, iż środki przeznaczane
na realizację polityki zmniejszania różnic w poziomie rozwoju pomiędzy poszczególnymi regionami Unii Europejskiej zostaną wykorzystane w sposób gwarantujący osiągnięcie najlepszych efektów. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o Narodowym Planie Rozwoju rozszerza stosowanie tego narzędzia także
w stosunku do programów operacyjnych finansowanych wyłącznie z publicznych środków krajowych.
Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa FIWR (Financial Instrument for Fisheries Guidance FIFG) – Fundusz strukturalny powołany na potrzeby rybołówstwa, zajmuje się promowaniem zmian strukturalnych w tym sektorze gospodarki. Środki w ramach tego funduszu obejmą wszelkie środki strukturalne
w sektorze w następujących dziedzinach:
· odnowa floty oraz modernizacja jednostek połowowych,
· dostosowywanie połowów,
· wspólne przedsiębiorstwa,
· połowy przybrzeżne na małą skalę,
· środki społeczno-ekonomiczne,
· ochrona zasobów rybnych na wodach przybrzeżnych,
· kultury wodne,
· wyposażenie portów rybackich,
· przetwórstwo i marketing produktów rybołówstwa i kultur wodnych,
· znajdowanie i promowanie nowych rynków zbytu,
· operacje podejmowane przez przedstawicieli branży,
· czasowe zawieszenie działalności i inne rekompensaty finansowe,
· działania innowacyjne i pomoc techniczna.
Fundusz Spójności (Cohesion Fund) – instrument ekonomiczno-polityczny Komisji Europejskiej (Rozporządzenie Rady Nr 1164 z dnia 16 maja 1996 r. ustanawiające Fundusz Spójności, Dz.U. WE nr OJ L 188 z 1996 r.), nienależący do Funduszy strukturalnych i wdrażany na poziomie wybranych państw, a nie regionów.
Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska
o dużym obszarze oddziaływania. Kryterium alokacji środków finansowych tego funduszu jest Produkt Narodowy Brutto na jednego mieszkańca nieprzekraczający 90% średniego poziomu UE.
Fundusze Przedakcesyjne (Pre-accession Funds) – środki bezzwrotnej pomocy finansowej udzielanej przez Unię Europejską krajom kandydującym.
Ich najważniejszym zadaniem było przygotowanie tych krajów do członkostwa
w UE oraz pomoc w wyrównaniu różnic gospodarczych. Do instrumentów funkcjonujących w ramach tych funduszy zaliczone zostały: Phare, ISPA, SAPARD.
Fundusze strukturalne (Structural Funds) – fundusze tworzone w budżecie Wspólnoty Europejskiej (Rozporządzenie Rady Nr 1260 z dnia 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych, Dz.U. WE nr OJ L 161 z 1999 r.), umożliwiające pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki krajów członkowskich drogą interwencji w kluczowych sektorach i regionach (poprawa struktury):
· Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (Rozporządzenie (WE)
Nr 1783/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999 r.
w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Dz.U. WE Nr L 213 z 13.08.1999 r., s. 1),
· Europejski Fundusz Społeczny (Rozporządzenie (WE) Nr 1784/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego, Dz.U. WE Nr L 213 z 13.08.1999 r., s. 5),
· Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1257/1999 z dnia 17 maja 1999 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji
i Gwarancji Rolnej (EFOiGR) oraz zmieniające i uchylające niektóóre rozporządzenia, Dz.U. WE Nr L 160 z 26.06.1999 r., s. 80),
· Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1263/99 z dnia 21 czerwca 1999 r. w sprawie Instrumentu Finansowego Wspierania Rybołówstwa, Dz.U. WE Nr L 161 z 26.06.1999 r., s. 54).
Grant (Grant) – bezpośrednia płatność o charakterze niekomercyjnym, dokonywana przez Jednostkę Kontraktującą na rzecz określonego beneficjenta w celu podjęcia przez niego odpowiednich działań (a w niektórych przypadkach sfinansowania części budżetu projektu) promujących np. cele polityki strukturalnej UE.
Inicjatywy Wspólnoty (Community Initiatives) – programy finansowane z funduszy strukturalnych, mające na celu rozwiązanie problemów występujących na terenie całej Unii Europejskiej. Liczba i charakter Inicjatyw Wspólnotowych ulegają zmianom w zależności od zidentyfikowanych problemów mających wpływ
na funkcjonowanie Unii Europejskiej. W latach 2000-2006 są to: EQUAL, INTERREG III, LEADER+, URBAN.
Instytucja pośrednicząca (Intermediate body) – instytucja (Rozporządzenie Rady
z dnia 14 lipca 2004 r. ustanawiające ogólne zasady dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności), do której instytucja zarządzająca deleguje część funkcji związanych
z zarządzaniem, kontrolą i monitorowaniem programu operacyjnego albo strategii wykorzystania Funduszu Spójności, odnoszącą się do priorytetu operacyjnego, działania albo projektu.
Instytucja zarządzająca (Managing authority) – właściwy minister albo inny organ administracji publicznej (Rozporządzenie Rady z dnia 14 lipca 2004 r. ustanawiające ogólne zasady dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności), odpowiedzialny za przygotowanie
i nadzorowanie realizacji programu operacyjnego albo za przygotowanie
i nadzorowanie realizacji strategii wykorzystania Funduszu Spójności, albo Podstaw Wsparcia Wspólnoty, o których mowa w przepisach Unii Europejskiej ustanawiających Fundusz Spójności i ustanawiających przepisy ogólne w sprawie Funduszy strukturalnych. W Polsce funkcję zarządzającą w odniesieniu do Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz strategii wykorzystania Funduszu Spójności pełni minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego, w odniesieniu do programu operacyjnego – właściwy ze względu na zakres programu minister.
INTERREG – inicjatywa Wspólnoty Europejskiej w zakresie wspierania współpracy przygranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej, służąca wzmacnianiu harmonijnego rozwoju całego obszaru Wspólnoty. W ramach tej inicjatywy realizowane są trzy komponenty: komponent A – współpraca przygraniczna, komponent B – współpraca transnarodowa oraz komponent C – współpraca międzyregionalna (Commission Communication of 28 April 2000 to the Member States laying down guidelines for a Community Initiative concerning trans-European cooperation intended to encourage harmonious and balanced development of the European territory (Interreg III) [Official Journal C 143 of 23.5.2000] oraz Commission Communication to the Member States amending the guidelines for a Community Initiative concerning trans-European cooperation intended to encourage harmonious and balanced development of the European territory (Interreg III) [Official Journal C 239 of 25.8.2001].).
Komisja Europejska (European Commission) – organ reprezentujący UE, wyposażony w prawo inicjatywy ustawodawczej oraz uprawnienia do koordynacji działań wspólnotowych, kontroli stosowania prawa wspólnotowego oraz traktatów przyjętych przez Wspólnotę. Składa się z 25 komisarzy, wybranych na 5 lat.
W powszechnym rozumieniu obejmuje nie tylko ten organ kolektywny, ale także obsługującą ich (realizującą powierzone im zadania) aparaturę biurokratyczną.
Konkurencyjność (Competitiveness) – zdolność do osiągania sukcesu
w gospodarczej rywalizacji, a w szerszym ujęciu to zdolność do ekspansji lokowania na rynkach międzynarodowych dóbr i usług przy jednoczesnym zapewnieniu realnego wzrostu dochodów ludności w długim okresie. Konkurencyjność to także zdolność kraju do tworzenia i utrzymywania otoczenia, które sprzyja tworzeniu większej wartości dodanej przez przedsiębiorstwa i osiąganiu większego dobrobytu przez ludność.
Koszty kwalifikowalne (Eligible costs) – koszty, których poniesienie jest merytorycznie uzasadnione i które spełniają kryteria zasadności wyznaczone przez instytucję zarządzającą (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 448/2004 z dnia 10 marca 2004 r. zmieniające Rozporządzenie (WE) nr 1685/2000 ustanawiające szczegółowe zasady wprowadzenia Rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 w sprawie kwalifikowania wydatków związanych z projektami współfinansowanymi
z Funduszy Strukturalnych i uchylające Rozporządzenie (WE) nr 1145/2003). Zasady kwalifikowalności wydatków, określane w odniesieniu do terminów ich ponoszenia, podmiotu, który je ponosi oraz kategorii wydatków związanych z realizacją projektu, zostały określone w załącznikach do uzupełnień programów operacyjnych.
O kwalifikowalności kosztów decydują kolejno przepisy wspólnotowe, przepisy zawarte w uzupełnieniach programów operacyjnych oraz ewentualnie inne dodatkowe przepisy stanowione przez instytucję zarządzającą.
Kwalifikowalność wydatków (Eligibility of expenditure) – wydatek jest kwalifikowalny, jeżeli został poniesiony w ramach zatwierdzonego projektu realizowanego z udziałem Funduszy strukturalnych i spełnia warunki szczegółowe określone w Rozporządzeniu Komisji nr 448/2004 O kwalifikowalności wydatków decydują kolejno przepisy wspólnotowe, przepisy zawarte w uzupełnieniach programów operacyjnych oraz ewentualnie dodatkowo inne przepisy stanowione przez instytucję zarządzającą.
LEADER – inicjatywa Wspólnoty polegająca na wsparciu dla projektów rozwoju obszarów wiejskich, zwłaszcza lokalnych przedsięwzięć pilotażowych. Inicjatywa
ta jest w całości finansowana przez Sekcję Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Commission Communication of 14 April 2000 to the Member States laying down guidelines for the Community Initiative for Rural Development (Leader+) oraz Propozycja Decyzji Rady w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla rozwoju obszarów wiejskich COM(2005) 304 końcowy).
Monitorowanie (Monitoring) – systematyczna obserwacja wyselekcjonowanych wskaźników obrazujących dynamikę i strukturę zjawisk objętych celami projektów, programów operacyjnych, strategii wykorzystania Funduszu Spójności
i Narodowego Planu Rozwoju oraz Podstaw Wsparcia Wspólnoty, mająca na celu zapewnienie informacji zwrotnych na temat zgodności przebiegu realizacji tych dokumentów z ich harmonogramem.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia Spójności) - dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–13.
Narodowy Plan Rozwoju (National Development Plan) – średniookresowy dokument określającym cele rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, w tym wspierane cele rozwoju regionalnego, oraz sposoby ich osiągania w czasie określonym w tym Planie.
Partnerstwo (Partnership) – włączenie w proces podejmowania decyzji i ich realizację odpowiednich szczebli władz wspólnotowych i krajowych, jak również instytucji i środowisk regionalnych oraz lokalnych najlepiej znających potrzeby
i możliwości swego regionu. Jest to jedna z zasad wdrażania Funduszy strukturalnych (Rozporządzenie Rady z dnia 14 lipca 2004 r. ustanawiające ogólne zasady dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności).
Polityka regionalna (Regional Policy) – świadoma i celowa działalność centralnych organów władzy publicznej zmierzająca do regulowania międzyregionalnych proporcji rozwoju. Cele i zasady tej polityki określa narodowa strategia rozwoju regionalnego (Komunikat Komisji: Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne Wytyczne Wspólnoty na lata 2007-2013, 5.7.2005, COM (2005) 0299).
Polityka spójności Unii Europejskiej (Cohesion Policy) – Unia Europejska dąży
w swojej polityce regionalnej do podwyższenia poziomu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej (przestrzennej). Każda z tych spójności jest analizowana
w układzie państw oraz regionów typu NUTS II i NUTS III. Spójność gospodarcza jest mierzona za pomocą produktu krajowego brutto na mieszkańca, uwzględniając parytet siły nabywczej. Wzrost spójności gospodarczej polega na zmniejszeniu zróżnicowań w poziomie rozwoju gospodarczego pomiędzy obszarami bogatymi
a biednymi. Spójność społeczna jest mierzona za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia, ale coraz częściej jako miernik uwzględnia się stopę partycypacji (miernik określający, jaka część ludności w wieku produkcyjnym znajduje zatrudnienie). Wzrost spójności społecznej polega na zmniejszaniu zróżnicowań
w wykorzystaniu kapitału ludzkiego pomiędzy poszczególnymi obszarami. Spójność terytorialna (przestrzenna) jest mierzona czasem przejazdu do danego obszaru komunikacją lotniczą, drogową i kolejową. Używa się także wskaźnika ilości konsumentów osiąganych w danych czasie. Wzrost spójności terytorialnej (przestrzennej) polega na eliminowaniu barier dostępności do regionów peryferyjnych poprzez ich lepsze powiązanie z obszarami centralnymi Wspólnoty.
Jest to polityka ustanowiona Traktatem o Wspólnocie Europejskiej (art. 158) służąca wzmacnianiu spójności gospodarczej i społecznej w Unii Europejskiej poprzez zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów lub wysp najmniej uprzywilejowanych, w tym stref wiejskich.
Polityka strukturalna (Structural Policy) – pojęcie stosowane w Unii Europejskiej niemal nierozerwalnie z polityką spójności (Komunikat Komisji: Zakres odpowiedzialności Państw Członkowskich i Komisji w ramach dzielonego zarządzania funduszami strukturalnymi i Funduszem Spójności, Obecna sytuacja oraz perspektywa na nowy okres planowania po 2006 r., 06.09.2004, COM(2004)580).
Pomoc publiczna (State aid) – pomoc udzielana przez Państwo Członkowskie lub
ze źródeł państwowych, w jakiejkolwiek formie, która narusza lub grozi naruszeniem konkurencji przez uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcji niektórych wyrobów w zakresie, w jakim wpływa ona negatywnie
na wymianę handlową pomiędzy Państwami Członkowskimi. Pomoc państwa spełniająca przesłanki określone w art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską udzielana jest w trybie określonym w Ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. Nr 123 poz. 1291).
Pomoc strukturalna (Structural Assistance) – forma współfinansowania projektów
ze środków Funduszy strukturalnych.
Priorytet (Priority) – jeden z priorytetów strategii, przyjętych w Podstawach Wsparcia Wspólnoty lub w pomocy; priorytetowi jest podporządkowany wkład finansowy z Funduszy, innych instrumentów finansowych oraz odpowiednich środków finansowych państwa członkowskiego, jak również zestaw sprecyzowanych celów.
Priorytet operacyjny – zgodnie z Ustawą o Narodowym Planie Rozwoju, grupa działań, których realizacja służy osiągnięciu celu szczegółowego określonego
w programie operacyjnym.
Program operacyjny (Operational programme) – dokument realizowany w ramach polityki strukturalnej państwa, przyjęty przez Radę Ministrów i Komisję Europejską, służący wdrażaniu Podstaw Wsparcia Wspólnoty, składający się z zestawienia priorytetów oraz wieloletnich działań, które mogą być wdrażane poprzez jeden lub kilka funduszy strukturalnych, jeden lub kilka innych dostępnych instrumentów finansowych oraz Europejski Bank Inwestycyjny.
Sektorowy program operacyjny (Sectoral operational programmes) – dokument służący realizacji Narodowego Planu Rozwoju, składający się ze spójnego zestawienia priorytetów operacyjnych i działań, odnoszący się do sektora gospodarki, przygotowany przez właściwego ministra.
Projekt (zadanie) (Project/task) – przedsięwzięcie realizowane w ramach działania, będące przedmiotem umowy o dofinansowanie projektu między beneficjentem
a instytucją zarządzającą, instytucją wdrażającą albo działającą w imieniu instytucji zarządzającej instytucją pośredniczącą, albo decyzji podjętej odpowiednio przez właściwego ministra, jeśli pełni funkcję instytucji zarządzającej albo instytucji pośredniczącej, albo przez wojewodę, jeśli pełni funkcję instytucji pośredniczącej lub współfinansowane ze środków pochodzących z Funduszu Spójności. Najmniejsza dająca się wyodrębnić jednostka stanowiąca przedmiot pomocy.
Rada Europejska i Rada Unii Europejskiej (Council of the European Union) – główne organy decyzyjne UE, reprezentujące interesy narodowe państw członkowskich UE. Działalność Rady Europejskiej polega na regularnych spotkaniach szefów rządów (a w przypadku Francji – głowy państwa) państw członkowskich. Natomiast Radę Unii Europejskiej (dawniej Rada Ministrów Unii Europejskiej) tworzą szefowie poszczególnych resortów (w zależności
od zagadnienia) państw członkowskich UE. Rada UE jest najważniejszym organem decyzyjnym UE.
Rewitalizacja (Revitalisation) – kompleksowe, zintegrowane, kilkuletnie, lokalne programy inicjowane przez samorząd terytorialny dla realizacji działań technicznych, gospodarczych i społecznych – przy uwzględnieniu zasad: spójności terytorialnej i ochrony środowiska naturalnego – na zróżnicowanych obszarach, takich jak: zdegradowane dzielnice miast lub obszary poprzemysłowe i powojskowe.
Rezultaty (Results) – bezpośrednie i natychmiastowe efekty zrealizowanego programu operacyjnego lub projektu. Rezultaty dostarczają informacji o zmianach, jakie nastąpiły w wyniku wdrożenia programu lub projektu u beneficjentów pomocy, bezpośrednio po uzyskaniu przez nich wsparcia.
Strategia Lizbońska (The Lisbon Strategy) – program społeczno-gospodarczy Unii Europejskiej, który ma na celu stworzenie do 2010 r. na terytorium Europy najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki na świecie, opartej na wiedzy, zdolnej do długotrwałego rozwoju, tworzącej większą liczbę lepszych miejsc pracy oraz charakteryzującej się większą spójnością społeczną. Uchwalona została w 2000 roku podczas szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie (Communication from the Commission: Common Actions for Growth and Employment: The Community Lisbon Programme, 20.7.2005, COM(2005) 330 final).
Strategia rozwoju regionu (Regional Development Strategy) – koncepcja systemowego działania na rzecz długotrwałego rozwoju regionu poprzez racjonalną alokację zasobów oraz dokument określający sposoby postępowania w celu realizacji wspólnie ustalonych celów.
Subsydiarność (Subsidiary) – jedna z podstawowych zasad ustrojowych Unii Europejskiej. Oznacza, że na szczeblu wspólnotowym powinny być podejmowane tylko te działania, które zapewniają większą skuteczność i efektywność, niż
w przypadku gdyby prowadzenie stosownych akcji pozostawić w wyłącznej kompetencji rządów poszczególnych państw członkowskich.
Unia Europejska (European Union) – utworzona przez Traktat z Maastricht, podpisany w lutym 1992 r. przez 12 państw członkowskich ówczesnej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r.
Wspólnota Europejska (WE) – wspólnota, której celem jest stworzenie wspólnego rynku oraz unii gospodarczej i walutowej, a także dzięki wdrożeniu wspólnej polityki i działań, wspieranie w całym ugrupowaniu harmonijnego
i zrównoważonego rozwoju działalności gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej, równości praw kobiet i mężczyzn, zrównoważonego i nieinflacyjnego wzrostu, wysokiego stopnia konkurencyjności
i spójności gospodarczej, wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego, podnoszenie standardu i jakości życia, gospodarczej i społecznej spójności oraz solidarności między państwami członkowskimi. Działania Wspólnoty są regulowane wspólnymi politykami, do których należą: Wspólna polityka rolna, Wspólna polityka handlowa, Wspólna polityka transportowa, Polityka ochrony środowiska, Polityka spójności i strukturalna WE, Unia gospodarcza i walutowa, Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.
Zasada dodatkowości (Additionality) – reguluje działanie Funduszy strukturalnych, stanowi, że środki przekazywane przez Komisję Europejską z tych funduszy mają być tylko uzupełnieniem środków zgromadzonych na dany program operacyjny lub projekt przez odpowiednie władze krajowe (regionalne, lokalne). Środki Funduszy strukturalnych mają uzupełniać środki przeznaczone na ten cel przez kraj członkowski (publiczne środki krajowe), a więc nie mogą ich w całości zastępować.
Zasada kompatybilności – reguluje działanie Funduszy strukturalnych, związana jest z dążeniem do spójności polityki regionalnej z innymi politykami wspólnotowymi, w tym przede wszystkim ochrony konkurencji zamówień publicznych, ochrony środowiska i równych szans kobiet i mężczyzn.
Zasada koncentracji (concentrations) – reguluje działania Funduszy strukturalnych, określając, że ich interwencja, aby przyniosła efekt, nie powinna być rozproszona, lecz skoncentrowana na niewielu precyzyjnie określonych celach i obszarach.
Zasada koordynacji – reguluje działanie Funduszy strukturalnych, jej celem jest dążenie do skupiania działań i środków polityki regionalnej na priorytetach, które mają podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej. Przejawem tej zasady są działania Komisji zmierzające do:
· przeznaczenia środków z Funduszy Strukturalnych na ograniczoną liczbę,
· wyselekcjonowania regionów dotkniętych najpoważniejszymi problemami
na podstawie odpowiednio dobranych kryteriów,
· koncentracji wsparcia w regionach opóźnionych w rozwoju w najmniej zamożnych krajach UE. Jest to wynik rozdziału środków w oparciu o poziom zamożności państwa i regionu oraz znaczenie ich problemów strukturalnych.
Zasada n+2 – jedna z reguł zarządzania finansowego publicznymi środkami wspólnotowymi, stanowiąca, że Komisja Europejska anuluje automatycznie część zobowiązania, które nie zostało uregulowane przez płatność zaliczkową lub
dla którego KE nie otrzymała wniosku o płatność, do końca drugiego roku po roku dokonania zobowiązania, lub po terminie późniejszej decyzji KE wymaganej
do autoryzowania działania. Oznacza ona, że państwo członkowskie, które do końca roku n+2 złożyło wnioski o płatność, opiewające na kwotę mniejszą niż roczna transza środków alokowanych w roku n, bezpowrotnie traci kwotę różnicy.
Zasada partnera wiodącego (Lead partner) – zasada ta odnosi się do współpracy pomiędzy kilkoma podmiotami w zakresie zawartego konsorcjum w ramach realizowanego wspólnie projektu. Partner wiodący odpowiedzialny jest
za zarządzanie, wdrażanie oraz koordynację działań pomiędzy partnerami projektu. W przypadku współpracy międzynarodowej (Inicjatywa Wspólnoty INTERREG III) partner wiodący składa także wniosek w imieniu konsorcjum i przejmuje na siebie odpowiedzialność finansową oraz prawną za realizowane przedsięwzięcie.
Zasada partnerstwa – reguluje działanie Funduszy strukturalnych. Nakłada obowiązek jak najściślejszej współpracy między Komisją Europejską a odpowiednimi władzami i instytucjami szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego, uczestniczącymi w przygotowaniu i realizacji działań w ramach tych funduszy.
Zasada programowania – reguluje działanie Funduszy strukturalnych. Nakłada obowiązek podejmowania decyzji na podstawie wieloletnich programów rozwoju
i innych dokumentów planistycznych, obejmujących wszystkie informacje niezbędne do sprawnego i efektywnego osiągania zamierzonych celów.
Zasady kwalifikacji wydatków – zestaw wymogów formalnych i merytorycznych, których spełnienie warunkuje uzyskanie dofinansowania projektów z publicznych środków wspólnotowych.
Zasada zgodności/spójności – reguluje działanie Funduszy strukturalnych, odnosi się do istniejących związków pomiędzy polityką regionalną a polityką makroekonomiczną prowadzoną przez poszczególne państwa członkowskie. Zgodnie z postanowieniami Jednolitego Aktu Europejskiego w celu zwiększenia zbieżności koniunktur gospodarczych oraz redukowania różnic w stopniu rozwoju poszczególnych regionów państwa członkowskie mają obowiązek koordynować swoje polityki gospodarcze.
|
